Een bijzondere tentoonstelling in Brugge -
Bruggemuseum-Gruuthuse

september 2006 tot februari 2007

Geloof en Geluk. 'de middeleeuwse pin: laat u (n)iets op de mouw spelden'
In de middeleeuwen waren op kledij gedragen speldjes van groot belang. Priesters, ridders, handelaars, ... iedereen, van keizer tot bedelaar, speldde insignes op. Deze “pins van toen” vertelden wie de drager precies was, beschermden hem als amulet, raakten aan de kern van zijn geloof en geluk. Als het ware onderweg van insigne naar insigne, waren pelgrims de meest fervente verzamelaars van deze stukjes symboliek. Deze tentoonstelling bracht dergelijke kleinoden - alle gemaakt en/of gevonden in Vlaanderen - in dialoog met unieke schilderijen, miniaturen, gebruiksvoorwerpen en heiligenbeelden. Een boeiende en geestige blik op de laatmiddeleeuwse leefwereld. Laat je (n)iets op de mouw spelden: de middeleeuwen waren niet zo vroom als de kunst van toen soms doet uitschijnen, en dat laten sommige insignes zien zonder enige schroom. Sommigen zouden ervan gaan blozen. Het imposante stadspaleis Bruggemuseum-Gruuthuse vormde het gedroomde decor voor deze prikkelende tentoonstelling die de pelgrim in elk van ons weet aan te spreken.

Tekst ontleend aan persbericht, 21 september 2006 - Bruggemuseum Gruuthuse



Pins avant-la-lettre
Het actuele gebruik van buttons, logo's en merken was reeds in de late middeleeuwen alom aanwezig in de vorm van op kledij gedragen speldjes. Iedereen, van keizer tot bedelaar, speldde insignes op. Deze tekens vertelden wie de drager precies was, beschermden hem als amulet, raakten aan de kern van zijn geloof en geluk. De tentoonstelling GELOOF & GELUK toonde het laatmiddeleeuwse sieraad in een breed cultuurhistorisch kader.

Bovengrondse archeologie
Bij archeologische opgravingen worden vandaag de dag grote hoeveelheden insignes teruggevonden. De tentoonstelling achterhaalde de betekenissen van dit eerste massaproduct, spoorde het gebruik van deze kleinoden op. GELOOF & GELUK deed op die manier als het ware aan 'bovengrondse archeologie' en bevond zich op het snijvlak van archeologie, kunstgeschiedenis en cultuurgeschiedenis. De tentoonstelling GELOOF & GELUK bracht de middeleeuwse pins - alle gemaakt en/of gevonden in Vlaanderen - in dialoog met schilderijen, miniaturen uit manuscripten, gebruiksvoorwerpen en heiligenbeelden, en dit leverde ongebruikelijke confrontaties op.


Een illusie doorprikt
De insignes bevestigen meestal de gekende beelden en voegen er extra betekenis aan toe. Maar waar schilderijen, boekillustraties en beelden hen/ze in hun meest verheven vorm afbeelden, doorprikken bepaalde van de eigenlijke speldjes de illusie van 'de vrome middeleeuwen' op een bij momenten zeer ondubbelzinnige manier. GELOOF & GELUK had een reeks erotische insignes in petto die niets aan de verbeelding over liet, zoals een speldje waarop een fallus aan het spit wordt geroosterd. De tegenstellingen tussen licht en duister, tussen het verhevene en het alledaagse in de late middeleeuwen én in de beeldvorming erover, werden uitgespeeld. Dit komt uiteindelijk het totaalbeeld van de middeleeuwen ten goede.

Pelgrimage
Pelgrims waren de meest fervente verzamelaars van de vrome stukjes symboliek. Zij waren onderweg van plaats naar plaats, maar ook van insigne naar insigne; de insignes vormen samen als het ware hun reisdagboek. Het pelgrimage-gegeven kreeg een bijzondere plaats in GELOOF & GELUK.

Gastconservator
Het concept en de samenstelling van de tentoonstelling was in handen van prof.dr. Jos Koldeweij, hoogleraar Kunstgeschiedenis van de Middeleeuwen aan de Radboud Universiteit te Nijmegen. Lit: Koldeweij, Jos, GELOOF & GELUK. Sieraad en devotie in middeleeuws Vlaanderen. Terra Lannoo BV, Arnhem 2006