| Vindplaats: | Dordrecht |
| Afmeting: | 78x32 mm |
| Materiaal: | lood-tin |
| Soort: | draagspeld |
| Datering: | 1375-1425 |
| Collectie: | Familie van Beuningen |
| Opmerking: | Zwaard, gerechtshand |
| Vermelding: | Heilig en Profaan 2, cat. 1662 |
Omschrijving:
Citaat uit HP2, p. 393: EEN GERECHTSDIENAAR. Nauwkeurige observatie van het insigne afb. 1662 maakt duidelijk dat we hier niet van doen hebben met de eerste de beste man van wapenen. De in maliënkolder en daarover wapenrok geklede man (ridder?) heeft met de rechterhand het gevest van zijn zwaard vast, in de linkerhand houdt hij een merkwaardig waardigheidsteken omhoog: een korte stok die wordt bekroond met een stevige gebalde vuist. Uit geschreven en visuele bronnen blijkt dat dit instrument aangeeft dat het een gerechtsdienaar in functie betreft, die officieel handelt door zijn 'gerechtshand' te manipuleren. Deze gerechtshand is als wapen, als knots te gebruiken, maar dan in overheidsdienst en met verstrekkende juridische gevolgen. Archeologisch is een tweetal van dergelijke vijftiende-eeuwse gerechtshanden teruggevonden in de Nederlanden: een in Haarlem en een op het terrein van het voormalige klooster Eemstein. Het insigne uit Dordrecht moet gezien de vondstcontext en vormgeving aanzienlijk ouder zijn. Het gebruik bleef eeuwenlang bestaan: in de 's-Hertogenbossche stadsrekeningen over 1587/1588 werd de uitgave geboekt voor een dergelijke 'coperen oft metalen hant, met eenen houten steel, omme dair mede de wachte te houden'.
terug naar overzicht