| Vindplaats: | Nieuwlande |
| Afmeting: | 38x32 mm |
| Materiaal: | lood-tin |
| Soort: | draagspeld |
| Datering: | 1500-1550 |
| Collectie: | S. Bostelaar |
| Opmerking: | keerzijde: Christus als Man van Smarten |
| Vermelding: | Heilig en Profaan 2, 1415 |
Omschrijving:
Overgenomen uit HP1, p.228; HP2, p.340
MARIA, VROUWENPOLDER
De laatmiddeleeuwse Mariadevotie in ‘Onserlievenvrouwen kerk inden polre’:
De uiterst povere parochiekerk van het op Walcheren gelegen dorpje Vrouwenpolder kwam in het tweede kwart van de veertiende eeuw in het bezit van een geschilderd paneeltje met de voorstelling van de Moeder Gods. Het schilderijtje, dat bij een Brugse schilder in opdracht was gegeven, zou op een wonderbaarlijke wijze - door hemels ingrijpen en dus zonder menselijke arbeid - tot stand zijn gekomen. Omstreeks 1340, toen de kerk waar het schilderijtje hing werd vergroot, deden zich ook diverse wonderlijke verschijnselen voor. Naar de op paneel geschilderde afbeelding van Maria met Kind ontstond een snelgroeiende devotie en ‘Onserlievenvrouwen kerk inden polre’ werd een druk bezocht pelgrimsoord. Tòt 1572. In dat jaar werden de bedevaartskerk, de miraculeuze Mariabeeltenis, evenals het dorp Vrouwenpolder en het klooster ‘Het Heilig Graf’ verwoest door het krijgsgeweld van de Tachtigjarige Oorlog. Hiermee kwam aan de traditie van deze ‘Roomse’ pelgrimsplaats een einde.
Heilig en Profaan 1 (HP1 0477):
Het in HP1 afgebeelde pelgrimsteken van ‘Onze Lieve Vrouw in de Polder’ is gevonden in Nieuwlande, een van de vele verdronken dorpen in het Zeeuwse Deltagebied. Het toont onder de in gotische architectuur staande Maria met Kind een wapenschild met twee gouden dwarsbalken op een blauw veld. Dit is het wapen van Oostkapelle, het dorp waaronder Vrouwenpolder viel. Een tweede exemplaar van dit insigne werd gevonden in de Weser bij Bremen en wordt bewaard in het Bremer Landesmuseum.
Heilig en Profaan 2 (HP2 1415):
Dit in Vrouwenpolder zelf gevonden lood-tinnen insigne is onmiskenbaar afkomstig uit die Zeeuwse bedevaartplaats zelf: onder de Maria in het schip op de voorzijde staat de plaatsaanduiding POLDER. Op het hangertje zijn Maria met Kind afgebeeld in, of misschien beter gezegd bóven een grote tweemaster als beschermers van de zeelieden en de scheepvaart, het belangrijkste aspect van de Mariaverering aldaar.
Het insigne, met aan beide zijden een afbeelding is, zover bekend, tot nu toe een uniek exemplaar. De voorzijde komt enigszins overeen met een boekbandstempeltje, dat voorkomt op een bijbel (Lyon, Jacobus Mareschal, 1523) in het Victoria & Albertmuseum te Londen. Dit ronde stempeltje toont Maria met Kind onder een klein afdakje, geflankeerd door twee scheepjes - opnieuw als verwijzing naar de beschermende rol van de Maria van Vrouwenpolder. Precies als op de voorzijde van het insigne is onder de Maria met Kind het woord POLDER geplaatst.
De keerzijde van het insigne toont Christus als Man van Smarten. Waarom deze combinatie? De Christusvoorstelling is meer dan alleen een verwijzing naar de zo populaire laatmiddeleeuwse devotie rond het lijden van Christus. De reguliere kanunniken van Arnemuiden waren in 1452 door het oprukkende water verdreven uit hun klooster en werden door Hendrik van Borsele, heer van Veere, opgevangen in Vrouwenpolder. Bij hun verhuizing namen ze ook de naam van hun klooster mee, en de vestiging van de ‘regulieren inden polder’ droeg dan ook de oude naam ‘Het Heilig Graf’. De voorstelling op het insigne - van Christus met zijn lijdenswerktuigen of ‘Arma Christi’, zittend op de rand van de sarcofaag (het Heilig Graf) waaruit hij was verrezen - moet daar wel direct verband mee houden.
terug naar overzicht