Insignes
Laatmiddeleeuwse insignes zijn kleine loodtinnen draagspeldjes uit de late twaalfde tot het midden van de zestiende eeuw, die na een verblijf van honderden jaren in de bodem weer tevoorschijn komen. Het is vooral met behulp van een metaaldetector dat de laatste 30 jaar zo vele duizenden insignes uit de Nederlandse en Vlaamse bodem zijn 'opgepiept'. De meeste insignes zijn gemaakt van een tin-lood legering en zijn gegoten in mallen. Ze werden in grote hoeveelheden tegelijk geproduceerd en verkocht aan een breed publiek. Door hun onuitputtelijke variatie in voorstelling en thematiek geven deze speldjes ons een unieke kijk op de volkscultuur van de late Middeleeuwen.
Men weet dat er miljoenen pelgrimstekens moeten zijn geweest. Pelgrims kochten ze als aandenken in de bedevaartplaatsen die zij bezochten of op kerkelijke hoogtijdagen. De verkoop van de profane of niet-religieuze speldjes moet op dezelfde commerciele manier plaatsgevonden hebben, ook de insignes met erotische voorstellingen. Rondreizende marskramers en verhalenvertellers boden ze te koop aan op jaarmarkten en kermissen; overal waar grote groepen mensen bijeen kwamen.
Beeldbank van de late middeleeuwen
De rijkdom aan voorstellingen op de speldjes is overweldigend, de thematiek onuitputtelijk. Men zou een rangorde kunnen maken van puur devotioneel tot extreem erotisch/seksueel; van Maria, Christus, en de Heilige pelgrim Jacobus van Compostela - via vele bekende en onbekende heiligen en martelaren, koningen, ridders, muzikanten, molenaars en minnaars, wapens, gebruiksvoorwerpen en dieren, zelfstandig opererende fallussen en vulva’s, tot intrigerende persiflages op de pelgrimage zoals de als pelgrim verklede fallus die wordt gekroond door een dame, of een vulva als pelgrim. Het laatmiddeleeuws insigne is een intrigerende visuele bron, niet alleen voor archeologen en kunsthistorici, ook voor onderzoekers uit andere vakdisciplines: het biedt een unieke kijk op de beeldcultuur van de late middeleeuwen.
Klik hier voor een overzicht van de middeleeuwse insignes.